De theorie dat het christendom kan begonnen zijn zonder een historische Jezus wordt nog steeds hard betwist door de Nieuwe Testament historici en dit sedert 200 jaar toen voor het eerst deze theorie naar voor werd geschoven. Logisch aangezien deze Nieuwe Testament onderzoekers, religieuze apologisten, theologen, en onderzoekers zijn, gevormd in religieuze scholen en godsdienstafdelingen van universiteiten.
Meer en meer wordt immers aangenomen dat Jezus een levende man was, een joodse prediker, die vergoddelijkt werd na zijn dood, maar die wel niet tot een verrijzenis heeft geleid. In deze periode leefden er tientallen predikers, waarvan meerderen de kruisigingsdood zijn gestorven. Velen hadden een klein aantal volgelingen die op hun beurt verschillende sekten hebben opgericht. Sommige van deze sekten bestonden behoorlijk lang en verkondigden soms heel tegenstrijdige boodschappen ( zie Paulus in meerdere van zijn brieven). Bijna allen refereerden ze naar de komende Messiah of Verlosser.
Dat de vergoddelijking van deze Jezus zou gebeurd zijn in het joodse milieu van die tijd, is absoluut ongeloofwaardig.
Duidelijker nog: had deze man Jezus dergelijk explosief effect gehad op zijn volgelingen dan was er ongetwijfeld zeer veel over deze man geschreven. Maar, onmiddellijk na zijn vermelde dood, verdwijnt deze figuur gedurende twee generaties uit het zicht. Geen enkel document vermeldt hem. Geen enkel teken van enige traditie wordt met hem geassocieerd. Geen tijdsgenoot historicus, schrijver of filosoof refereert naar hem. Méér dan een halve eeuw vermeldt geen enkele christelijke schrijver of gemeenschap hem. De details van zijn leven, zijn uitspraken, geen enkele plaats van zijn activiteiten zijn blijkbaar interessant voor hen.
Hoe dan rechtvaardigt men dat de goddelijke, kosmische Christus ontstond uit de menselijke Jezus van Nazareth ( noteer terloops dat de huidige historici het erover eens zijn dat de plaats Nazareth in die tijd nog niet bestond) ? De term kan echter wel slaan op een vervorming van het Hebreeuws woord Notzri ( = christenen). Hoe dan ook, dit alles blijft een ernstig dilemma.
De vroege historische documenten tonen geen levende Jezus aan, maar ze tonen wel de evolutie aan van een geloof dat ontstond uit diverse en gevarieerde concepten van het christendom, van een zuivere spirituele vorm van Christus tot aan een menselijke figuur die de belichaming van die geest werd. De Nieuwe Testament verhalen zijn een eclectische mengeling van Joodse, Hellenistische en heidense verhalen door vrome gelovigen samengesteld om een publiek religieus te kunnen benaderen.
De echte grondlegger van de huidige katholieke Kerk is ongetwijfeld Paulus, die een joods gegeven mengde met de Griekse Logos en aldus een voor Rome aanvaardbare religie vorm heeft gegeven.
In de periode van de eerste en de tweede eeuw hebben de toenmalige kerkvaders op een bijna dialectische manier deze basisleer systematisch aangepast om hun kerk aanvaardbaar te maken voor de Romeinse maatschappij. De studie van deze periode en de geschriften, vele later aangepast, vervalst of herschreven, en de opeenvolging van “politieke” compromissen zullen we wellicht in een later artikel hernemen.
De Geschriften
Evangelies
- Brieven van de Apostels - Mid 2de eeuw
Anti-gnostische dialoog tussen Jezus en de discipelen na de verrijzenis, met een nadruk op de realiteit van de natuurlijke Jezus en zijn vleselijke verrijzenis. - Evangelie volgens de Hebreeërs - Vroege 2de eeuw
Een evangelie over gebeurtenissen tijdens Jezus leven, waarschijnlijk met gnostische ideeën van joods-christenen uit Egypte. - Evangelie van de Ebionieten - Vroege 2de eeuw
Evangelie gebruikt door joods-christelijke Ebionieten met hun thema over anti opofferings bedenkingen. - Evangelie van de Egyptenaren - Vroege 2de eeuw
Evangelie met Salomé als centrale figuur, gebruikt door niet joodse christenen, die ascetische idealen benadrukten. - Evangelie van Maria - 2de eeuw
Dialoog van Maria Magdalena met de apostelen waarin ze een visioen verklaart waarin Jezus geheime leringen uitlegt. - Evangelie van de Nazarenen - Vroege 2de eeuw
Een Aramese versie van het Evangelie volgens Mattheus, waar waarschijnlijk de eerste twee hoofdstukken ontbreken. Werd gebruikt door joodse christenen. - Evangelie van Nicodemus - 5de eeuw
Legendarische verhaal van het proces van Jezus bij Pilatus, zijn kruisiging en zijn afdaling in Hades. - Evangelie van Petrus - Vroege 2de eeuw
Fragmentarisch verhaal van Jezus proces, dood en verrijzenis en zijn verschijning aan het graf. Waarschijnlijk een door bisschop Serapion opgelegd evangelie. - Evangelie van Filippus - 3de eeuw
Verzameling van verspreide gnostische mystieke bedenkingen genoteerd door zijn discipel. Gevonden in Nag Hamadi. - Evangelie van de Redder - Laat 2de eeuw
Fragmenten van een Koptisch evangelie dat vertelt over Jezus' laatste uren, inclusief zijn gebed vóór zijn arrestatie. - Evangelie van Thomas (koptisch) - Vroege 2de eeuw
Verzameling van 114 gezegden van Jezus waarvan sommigen waarschijnlijk authentiek en anderen gnostische bedenkingen. Gevonden in Nag Hamadi. - Evangelie van Thomas - Vroege 2de eeuw
Samenvatting van de mirakels van Jezus op de leeftijd van vijf tot twaalf jaar. - Evangelie van de Waarheid - Mid 2de eeuw
Gnostische verering van de vreugde over de redding door Jezus' revelatie over de echte kennis. Gevonden in Nag Hamadi. - Egerton Papyrus 2 - Vroege 2de eeuw
Fragmentair verslag van een onbekend evangelie over vier episodes uit het leven van Jezus, die parallel lopen met de evangelies van het Nieuwe Testament. - Proto evangelie van Jacobus - Mid 2de eeuw
Belangrijke vertelling van de geboorte, jeugd en verloving van Maria, de moeder van Jezus en van zijn miraculeuze geboorte. - Geheim evangelie van Marcus - 58, 1758 of 1958
Ontdekt door Morton Smith in 1958. Vermoedelijk een langere versie van het evangelie van Marcus, geschreven voor een spirituele elite, met homo-erotische inslag.
Handelingen
- Handelingen Johannes - Laat 2de eeuw
Episodisch verslag van de missies en mirakels van Jezus' leerling Johannes zoon van Zebedeus in Ephese. - Handelingen Paulus - Eind 2de eeuw
Een samengestelde tekst over de missie en de mirakels van Paulus, die eveneens de Handelingen van Thecla en 3 Corinthiërs bevatten. - Handelingen Petrus - Eind 2de eeuw
Verslag van de missies van Petrus. In het bijzonder het overklassen van zijn ketterse tegenstander Simon Magus. - Handelingen Pilatus - Mid 2de eeuw
Verslag van Jezus' proces dat Pilatus ontslaat van zijn betrokkenheid en Jezus macht over de heidense goden aantoont. - Handelingen Thecla - Einde 2de eeuw
Verslag van de bekering, vervolging en miraculeuze ontsnapping van Paulus' favoriete vrouwelijke bekeerling. - Handelingen Thomas - 3de eeuw
Verslag van de missies en mirakels van Jezus' broer Thomas in India.
Brieven en literatuur
- 1 Clement - ca 96
Gezonden door de christenen van Rome aan de christenen van Corinthe om aan te dringen op eenheid en de afgezette presbyteranen ( vroegere titel van de priesters) terug te nemen. - 2 Clement - Mid 2de eeuw
Proto christelijk-orthodoxe homilie voor de goddelijke bevrijding volgens Isa 54:1. - 3 Corinthiërs - Laat 2de eeuw
Geschreven door "Paulus" aan de Corinthiërs als tegenargument tegen twee gnostische leraars met nadruk op een vroege christen doctrine over god, het ontstaan en de vleselijke heiland. - Briefwisseling van Paulus en Seneca - 4de eeuw
Veertien brieven van Paulus aan de Romeinse filosoof Seneca, vervalst om Paulus' filosofische niveau aan te tonen. - Didache - ca 100
Handboek van de proto orthodoxe kerk met als thema de christen ethiek (de twee wegen stelling), de rituelen van het dopen en de eucharistie en van het gemeensschapsleven. - Brief van Barnabas - ca 135
Proto orthodoxe brief vermoedelijk van Paulus' gezel Barnabas die argumenteert dat het jodendom een valse religie is en het Oude Testament een christelijk boek. - Brief aan de Laodiceeërs - Laat 2de eeuw
Bevat een reeks uitspraken van Paulus, die overduidelijk inspiratie vond in Col 4:16, waarschijnlijk samengesteld om een Marcion vervalsing te counteren. - Brief van Petrus aan Jacobus - Vroeg 3de eeuw
Brief toegeschreven aan Petrus met een oproep de joodse wetten te aanvaarden als voorwaarde tot salvation, waarbij hij de vijand ( waarschijnlijk Paulus) aanvalt met eveneens het positieve antwoord van Jacobus, Jezus' broer. - Brief van Ptolemaeus aan Flora - Mid 2de eeuw
Brief van de bekende gnosticus Ptolemaeus aan een proto orthodoxe vraagsteller waarin hij de gnostische interpretatie van het Oude Testament toelicht. - Prediking van Petrus - Vroeg 2de eeuw
Alleen bekend door aanhalingen door latere auteurs, waarin de verdediging van het christelijk geloof tegen de "heidenen". - Pseudo literatuur van Clemens - 3de eeuw
Een verzameling homilies en biografische verhalen over en waarschijnlijk ook door Clemens van Rome ten voordele van Petrus en tegen het perspectief van Paulus. - Pseudo Titus - 5de eeuw
Brief waarschijnlijk van Titus, compagnon van Paulus, die een uitsluitend ascetisch leven voorstaat en fel uithaalt tegen alle vormen van sexuele activiteit. - Verhandeling over de verrijzenis - Laat 2de eeuw
Een brief aan een proto christen Rheginus met de gnostische uitleg over dood en spirituele verrijzenis.
Apocalyps en verhalen
- Apocalyps van Paulus - 4de eeuw
Verhaal van de ten hemel opstijging van Paulus waar hij het lot van individuele zielen te zien krijgt. - Apocalyps van Petrus - Mid 2de eeuw
Een proto orthodoxe visie over de omzwervingen van de gekwetsten en de verdoemden, verteld door de apostel Petrus. - Apocalyps van Petrus (koptisch) - 3de eeuw
Een gnostische revelatie aan Petrus die de fout van de proto orthodoxen dat de redding komt van de fysische dood van Jezus aantoont. - De Eerste Gedachte in drie vormen - Laat 2de eeuw
Gnostisch document waarin de "Eerste Gedachte", de eerste emanatie van de echte god, de drie afdalingen op de wereld beschrijft om de echte kennis aan de mensen te brengen. - Hymne aan de Parel - Laat 2de eeuw
Verhaal uit het oosten waarin een jongere een grote parel redt van een draak in Egypte. Men denkt dat het om een figuratieve gnostische beschrijving gaat van de afdaling van de ziel in de materiële wereld. - Oorsprong van de wereld - 3de eeuw
Een gedetailleerde gnostische verklaring hoe de goddelijke sfeer, de materiële wereld en de mensen zijn ontstaan, gebaseerd op een interpretatie van eerdere hoofdstukken uit Genesis. - Tweede verhandeling van de grote Seth - 3de eeuw
Een gnostische openbaring die een interpretatie van Jezus' dood weergeeft in tegenstelling tot de proto orthodoxe visies. - Geheime boek van Johannes - Mid 2de eeuw
Nag Hamadi document dat de gnostische mythe over ontstaan en verlossing beschrijft. - Herder van Hermas - Mid 2de eeuw
Proto orthodox boek met visies die aan de auteur Hermas werden gegeven door engel figuren, waaronder één in de vorm van een herder.
Bibliotheek
Enkele interessante boeken door ons geselecteerd uit de vele honderden die over dit thema direct en indirect zijn geschreven. De bibliografie achteraan ieder van deze werken geeft aan de geïnteresseerden telkens een nieuwe reeks andere werken.
- Who wrote the New Testament/ Burton L. Mack/ HarperCollins Publishers NY/1995
- Augustus to Constantine/ Robert M. Grant/Barnes&Nobles NY/1970
- Lost Christianities/ Bart D. Ehrman/Oxford University Press/ 2003
- Paul. The mind of the Apostle/ A. N. Wilson/W.W.Norton NY/1997
- Early Christian Heresies/ Joan O’Grady/ Barnes&Noble NY/1985
- The first Messiah/ Michael O. Wise/ HarperCollins NY/1954
- In search of the Birth of Jezus/ Paul W. Roberts/ Riverhead Books NY/1995
- De gnostische Evangeliën/ E. Pagels/ Kosmos Utrecht/2004
- Paul beyond the Judaism/Hellenism Divide/ Troels Engberg-Pedersen/ Westminster John KnoxPress Louisville/2001
- The Jesus the Jews never knew/ Frank R. Zindler/ Atheist Press Parsipanny/2003
- De grote Transformatie/ Karen Armstrong/ De Bezige Bij Amsterdam/2005
- De strijd om God/ Karen Armstrong/ De Bezige Bij Amsterdam/2000
- The unfinished Gospel/Evan Powell/ Symposium Books Westlake/1994
- The Apocrypha/Manuel Komroff/ Barnes&Noble NY/1992
- Das Kreuz mit der Kirche/ Karlheinz Deschner/ Econ Verlag Düsseldorf/1978
- The Dead Sea scrolls deception/ M. Baigent and R.Leigh/Cape Edition/1991
- De Dode Zee rollen/Stephen Hodge/Ankh-Hermes Deventer/ 2002
- The Dead Sea scrolls uncovered/ Robert H. Eisenman and Michael Wise/ Element Books Shafestesbury/ 1992
- The Bible and the ancient Near East/ Cyrus H. Gordon and Gary A. Rendsburg/ W.W. Norton NY/1997