De inherente crisis van de Kerk

Veel christenen hebben hun nieuwe paus verwelkomd met de verwachting van een opkuis van alle oude crisissen en obstakels. Naar de nieuwe Kerk die zich eindelijk in de moderne tijden zou plaatsen werd door vele christenen, na de eindeloze schandalenreeksen, uitgekeken. Naar de vorm waren de eerste stappen van de nieuwe paus hoopgevend. Maar zeer snel werd duidelijk dat ook hij zich zou verstrikken in het apparaat en de machtsverhoudingen van het Vaticaan.

Vele elementen doen ons denken aan de gescleroseerde structuren van de Sovjet-Unie en een halsstarrige ideologische weigering die de ontwikkelingen van de maatschappij wilde negeren. Daar bovenop een volledig nutteloos geworden nomenklatura die zich aan zijn positie, voordelen en “stoeltje” blijft vasthouden.

De Kerk heeft duidelijk dezelfde basisproblemen en dus ook een perestrojka nodig, maar kan dat niet opbrengen omdat ze, in tegenstelling tot de vroegere Sovjet-Unie geen materiële levensstandaard op haar programma heeft staan, maar een geestelijke belofte die men moeilijker kan meten of evalueren.

Het effect van de serie schandalen van de laatste honderd jaren begint echter wel door te sijpelen en gewetenscrisissen te veroorzaken bij een redelijk aantal gelovigen.

 

1.    De historische crisissen

De Kerk is eigenlijk permanent in crisis geweest, zij het dan meestal verdoken in het verleden. Haar rol tijdens de veelvuldige oorlogen om machtsstrijd in de middeleeuwen en late-middeleeuwen toen de nieuwe staten zich probeerden te vormen uit de vroegere stadstaten, hertogdommen en prinsdommen, is bekend. Diplomatiek heeft ze hierbij dikwijls moeten schipperen en van kamp veranderen.

Aan haar stichting en definitieve vormgeving is een zeer grote ideologische strijd ( zie ook onze serie over de vroege Kerk) vooraf gegaan, waarbij geweld niet werd geschuwd. De Kruistochten, weten we inmiddels, waren een aanfluiting van een godsdienstige oorlog.
Het uitmoorden van de Katharen, de vernietiging van de Kruisridders en de vervolging van de Hugenoten werden onmiddellijk gevolgd door de inbeslagname van de goederen van deze zeer rijke organisaties. Dit gebeurde telkens toen én de Kerk én de Franse koning in zware geldnood waren.

Maar het was de Verlichting, die het grootste insijpelwerk verrichtte. En de wetenschappelijke ontwikkelingen van de laatste twee eeuwen deden de rest.
Hoe zeer ook de Kerk zich verzette tegen de wetenschappelijke evolutie die contradictorisch met de kerkelijke dogma’s verliep, stelling na stelling werd overhoop gehaald. De verhalen hoe de Kerk de wetenschap en de wetenschappers het leven heeft zuur gemaakt, kennen we inmiddels. Het bewijst alleen dat de dogma’s van de gestructureerde religies op lemen voeten staan. De poging om Big Bang en de creatie als creationistisch af te doen was, na het Galileo proces, na zovele heksenverbrandingen, na het Higgs ( sorry Englert) boson een volgende stap in de grote overgave.

2.    Financiële crisissen

De bank van het Vaticaan, officieel het Instituut voor Religieuze Werken werd tientallen jaren geplaagd met schandalen. Alles begon met de ineenstorting in de jaren 80 van de Banco Ambrosiano. Deze traditioneel katholieke bank had een aantal onveilige leningen aan een aantal duistere Panamese shell maatschappijen toegekend. Dit werd door de bank van het Vaticaan toegestemd.
Na de val van de Banco Ambrosiano ontkende het Vaticaan iedere wettelijke verantwoordelijkheid, maar betaalde desondanks 224 miljoen dollars aan meerdere schuldeisers. Verdenkingen bleven bestaan dat Ambrosiano betrokken was bij het witwassen van maffia geld. Deze verdenking werd versterkt nadat Roberto Calvi, de voorzitter van de bank, was opgehangen aan de Blackfriars Bridge in Londen met stenen in zijn zakken.
Men had verwacht dat paus Franciscus de beslissing zou nemen om de activiteiten van de bank te stoppen, maar hij verordende integendeel operationele hervormingen.
In de jaren 90 beschuldigden een aantal Holocaust overlevers en hun erfgenamen de bank van het Vaticaan en de orde der Franciscanen collaboratie met de Kroatische fascisten, de gevreesde Oestashi, het toedekken van roof op grote schaal en het gebruik van het gestolen geld om sommige Oestashi via een seminarie in het Vaticaan naar Zuid-Amerika te laten ontsnappen. Zie hiervoor het opmerkelijke boek van Emerson Bigelow. Hierbij is sprake van 200 miljoen Zwitserse Frank.
Pastoor Draganovic, een kristelijk Kroatisch priester, leidde deze ganse operatie vanuit het College van San Girolamo in het Vaticaan. Later bekende hij 40 kg goud uit Kroatië naar Rome te hebben gebracht. Aanklachten later werden onontvankelijk verklaard, waarbij men te weten kwam dat de bank elke tien jaar haar documenten vernietigde.
Nog recenter waren schandalen waarbij bankfondsen werden in beslag genomen. Hierbij werd Ettore Gotti Tedeschi, hoofd van de bank, schuldig verklaard aan “nalatigheid” en werd Monsignore Nunzio Scarano gearresteerd omdat hij zijn persoonlijke rekening bij de bank had gebruikt om miljoenen Euro van Zwitserland naar Italië te smokkelen.

3.    Seks schandalen

a)    De misbruiken met minderjarigen

Het aantallen verhalen en gevallen van kindermisbruik is inmiddels alom bekend en de omvang ervan is enorm en zo goed als wereldwijd.
We gaan geenszins alle feiten opsommen. Maar wij wensen wel de morele overtredingen in dit dossier te benadrukken. Tientallen jaren heeft het Vaticaan geprobeerd alle bekende zaken in te dekken en te ontkennen. In 1962 werd een document met de zegel van paus Johannes XXIII opgesteld waarbij een politiek van strikte geheimhouding werd aanbevolen in zaken rond schadeclaims bij sexueel misbruik. Daar bovenop werd aanbevolen om slachtoffers een eed van stilzwijgen af te nemen. Zelfs dreiging tot excommunicatie werd gesuggereerd.
In de jaren 1990 verzaakte de latere paus Benedictus een zaak op te nemen tegen een Amerikaanse priester die méér dan 200 dove jongetjes had verkracht. Deze feiten werden hem meegedeeld door de Aartsbisschop van de USA. Als paus heeft hij later deze doofpot steeds ontkend.
Maar het meest kwalijke van al is het feit dat na de golf van bekendmakingen rond 2002, wij in 2017 en 2018 opnieuw met dezelfde feiten werden geconfronteerd en moesten vaststellen dat het Vaticaan hier niets had mee aangevangen. Het heeft de katholieke Kerk in de USA 615 miljoen dollar gekost aan schadevergoedingen.
Het werd zelfs heel hilarisch toen kort geleden ( 29 september 2018) paus Franciscus heel overtuigend probeerde duidelijk te maken dat de duivel in hoogsteigen persoon hierbij een rol had gespeeld.

b)    De homo orgie in het Vaticaan

Recent werden Angelo Balducci en Ghinedu Ehiem werden opgepakt wegens aanklacht van corruptie werd eveneens vastgesteld dat ze een homo prostitutie organisatie beheerden. Beide waren aan het Vaticaan gelinkt. La Repubblica publiceerde opgenomen gesprekken over deze activiteiten. In 2013 publiceerde dezelfde krant een 300 bladzijde rapport van een pauselijk comitee dat een intern onderzoek had gevoerd naar de zogenaamde “homo conclaaf”, een groep senior priesters “verenigd in seks” die regelmatig seks parties organiseerden met mannelijke prostituées. Dit zou, volgens hetzelfde rapport, hebben geleid tot afpersing van top officiëlen van het Vaticaan. Geruchten stellen zelfs dat dit een voorname oorzaak is geweest van het ontslag van paus Benedictus.

Dit alles brengt ons bij de discussie rond celibaat en haar uitwassen: kindermisbruik, kinderverkrachting en veel voorkomende homosexuele praktijken in de Kerk en zoals hoger gesteld zelfs in het Vaticaan.
Pater Gary Meier in zijn boek Hidden Voices: Reflections of a Gay, Catholic Priest heeft duidelijk de praktijk van het celibaat aangeklaagd. Hoewel paus Franciscus recent nog een paar hoopgevende uitspraken heeft gedaan rond homosexualiteit, blijkt ook dit thema in alle stilte te zullen verdwijnen in het Politbureau van het Vaticaan.

4.    Maffia banden

Reeds lang wordt er gesuggereerd dat de Kerk connecties had met de Siciliaanse Maffia, de Calabrese ‘Ndrangheta en de Campania Camorra. Dit bleef lang moeilijk te omschrijven, laat staan bewijzen. Het gaat hier niet zozeer om wat het Vaticaan zou gedaan hebben, maar om wat ze niet heeft gedaan.
Ze gaf top gangsters niet aan. In 1964 verklaarde een zeer machtige kardinaal zelfs dat de Maffia niet bestond, en dat haar misdaden eigenlijk door de communisten waren gepleegd. Toen Johannes Paulus II op bezoek was in Sicilië na een reeks zeer bloedige aanslagen, maakte hij zelfs geen gewag van de feiten gelinkt aan de Maffia.

De redenen waarom de Kerk nooit de gangsters had aangeklaagd, zijn vrij complex. De oorzaak zou, zeer betwistbaar, dateren van rond 1861 toen Italië voor het eerst verenigd werd. Hierbij verloor het Vaticaan de meeste van haar Italiaanse gebieden, wat paus Pius IX de opmerking ontlokte dat hij nu “een gevangene in het Vaticaan” was. Een verzoening duurde tot 1929. Maar ondertussen zocht de Kerk deals met lokale alternatieven. De Maffia was er één van. Omdat de capi van de Maffia zich zeer openlijk christelijk en in een latere periode ook als anti-communistisch profileerden, waren hun activiteiten in de drie genoemde, zeer christelijke gebieden, diplomatiek afgedekt.
In 1993 deed paus Johannes Paulus II eindelijk een duidelijke uitspraak tegen de Maffia. Als gevolg werden twee kerken opgeblazen. Recent heeft paus Franciscus een oproep gedaan aan de mafiosi om “berouw te tonen”.

5.    De kinderdiefstallen

Recent zijn een aantal geheime netwerken van priesters, nonnen, dokters en verpleegsters ontdekt waarbij ongeveer 300 000 ( inderdaad, driehonderd duizend) Spaanse baby’s werden gestolen gedurende de laatste vijf decennia. In meerdere Spaanse hospitalen, beheerd door de Kerk, werden moeders verteld dat hun kind gestorven was tijdens of onmiddellijk na de geboorte. Bij navraag werd de moeders telkens een kinderlijkje getoond. De kinderen werden dan geadopteerd door “goedgekeurde” families. Soms gingen hierbij hoge bedragen om.
Deze praktijken waren zeer veelvuldig onder het zeer katholieke regime van dictator Franco.
In het zeer katholieke Ierland zijn gelijkaardige praktijken aan het licht gekomen die bijna honderd jaar lang werden gepleegd.
In het eveneens katholieke Chili werden analoge praktijken gemeld en aangeklaagd.

6.    De VatiLeaks

Paolo Gabriele, butler van paus Benedictus, openbaarde kopieën van confidentiële pauselijke documenten. Vandaag kennen we die onder de naam VatiLeaks.
Gedurende zeven jaar kopieërde de butler deze documenten en lekte deze aan de journalist Gianluigi Nuzzi. Het boek dat deze daarop schreef staat vol corruptie, lastertaal en machtsstrijd in het Vaticaan.

7.    De nonnen in opstand

Na alle voorgaande komt hier bovenop nog een ware veaudeville. De grootste USA nonnencongregatie, de Leadership Conference of Women Religious, is in een conflict verwikkeld met het Vaticaan.
Een apostolisch bezoek ( eigenlijk een interne onderzoekscommissie in de Kerk) stelde ernstige doctrinale problemen vast en gaf een reprimande aan de nonnen. Ze werden ervan beschuldigd de kerkelijke leer te betwisten betreffende het priesterschap voor mannen alleen. Ze stelden nieuwe visies op homosexualiteit voorop, maar ook op feministische thema’s als abortus en contraceptiva.
Het antwoord van paus Franciscus is de aanduiding van een Amerikaanse bisschop om orde te brengen in dit radicaal feminisme. Maar de nonnen namen dit niet zomaar. Een petitie van 50 000 handtekeningen veroordeelt deze interventie als te buitensporig. Nog steeds voortdurende protestacties van gelovigen voor de kerken lijken een nieuw probleem voor het Vaticaan.

8.    Korte opmerkingen zonder conclusies

De Kerk heeft zelden of nooit haar morele positie gebruikt om bij grote politieke, humanitaire, sociale gebeurtenissen druk uit te oefenen. Als een echt machtsapparaat heeft ze macht, geld en posities laten primeren.
Alleen reeds de manier waarop ze zich probeert af te maken van de joden vervolging tijdens WOII, getuigt van veel hypocrisie. Eeuwen heeft ze het valse argument gebruikt dat de joden verantwoordelijk zijn geweest voor de veroordeling van Christus. Nogmaals: joden stenigden en Romeinen kruisigden, maar Paulus had de Romeinen nodig en dus werd het Christus verhaal opgeschoond en aangepast aan Romeinse verwachtingen.
Waarom hebben de zeer katholieke landen als Polen, Hongarije en Litouwen nog steeds de meest antisemitische bevolking, tot op de dag van vandaag ? Eeuwenlange endoctrinatie door de Kerk. Haar houding tegenover het nazi-regime kan niet schandelijker en hypocrieter. Een paar bisschoppen die zich hebben verzet, maar niet te fel en niet te lang, en een paar vluchtkanalen laten Rome toe te stellen dat ze “veel” hebben gedaan. Duidelijk echter is dat ze vasthield aan haar status en positie en hiervoor geen rel wou veroorzaken. En wat te zeggen over de zeer nazi vriendelijke clerus in meerdere landen.
In Zuid-Amerika heeft de Kerk een aantal bisschoppen, die de sociale toestand  van de bevolking hebben aangeklaagd een paar decennia geleden, laten stikken. Tegen de gevestigde orde ingaan, was er niet bij, omdat ze in de eerste plaats zelf deel uitmaakte en nog uitmaakt van de lokale macht.
Het financiële gerommel ging op zijn minst om hallucinante bedragen, waarvan de arme gelovige achterover is geslagen.
De ongelooflijke serie seksschandalen en misbruiken heeft ze vele jaren proberen te negeren, op zijn best, maar vooral proberen weg te moffelen en ontkennen, op zijn slechtst. Het gebrek aan integriteit wordt betaald met een hoge prijs.
Ook paus Franciscus werd inmiddels in een vrij scherpe brief dd. 26 augustus 2018 verstuurd door aartsbisschop Vigano gevraagd af te treden omdat volgens schrijver deze paus ook tenminste één geval van kindermisbruik in de doofpot zou hebben gestopt. Hierop heeft de paus inmiddels nog steeds niet geantwoord.

Crisissen ? Inderdaad. Van voorbijgaande aard ? Neen, want inherent en van natuurlijke oorsprong als men de rol bekijkt die de Kerk zichzelf heeft toegemeten. Als men de middelen ziet, die ze heeft gebruikt bij onderdrukking van anderen, ter wille van haar eigen materiële machtspositie, is het logisch dat gelovigen en aanhangers steeds meer de contradictie inzien tussen haar leer en haar praktijk.
Een jongere die een roeping heeft, is vandaag in het licht van al deze evenementen, reeds verdacht. En het gaat slecht met het aantal roepingen, behalve misschien in Afrika, waar het ambt nog status gebonden is en waar het voor sommigen ook een uitweg is uit de ellende.
Wat te doen ?  Na Lenin stelt de Kerk zich nu dezelfde vraag.
Wij durven te betwijfelen of er een valabel antwoord komt, en of de Kerk kan weerstaan aan de kritische benadering van haar fundamenten. Of komt haar conservatieve vleugel, na meerdere vroegere voorspellingen, in conflict met de zogenaamde modernisten met een scheuring als gevolg ?  Wie zal het zeggen !

 

Referenties

  • Eileen P. Flynn
    • Ethical Lessons of the Financial Crisis, 2012
    • Catholics at a Crossroad: Coverup, Crisis and Cure, 2003
    • A Primer on the Vatican Bank, 2005
  • Guder, D.L. - The continuing conversions of the church. 2000
  • Hauerwas S. - Approaching the End. Eschatological reflections on Church, politics and life, 2004  
  • Cozzens D. B. - Sacred Silence, 2002
  • McLeod Hugh - The Religious Crisis of the 1960’s, 2007
  • Plante T.G. - Sin against the Innocents, 2004
  • Decosse D. - Freedom of the Press and Catholic Social Thought, 2007
  • Neu J. W. - Workers of God, 2010
  • Website - BishopAccountability.org

 

 

Trefwoorden: