Reeds tientallen jaren stijgt de kritiek op Moeder Theresa en haar werk. En toch heeft het Vaticaan op 4 september jl. Moeder Theresa zalig verklaard tegen al deze argumenten in.
Nadat ze de Nobelprijs voor de Vrede ontving kwam een stroom van beschuldigingen los uit meerdere hoeken. Maar het bleek zeer moeilijk om de openbare opinie aan te zetten om naar die argumenten te luisteren. Ze was een icoon geworden en onaanraakbaar. En de Kerk wou dit icoon van liefdadigheidswerk verzilveren.
Dit liefdadigheidswerk in Calcutta onder de allerarmsten werd regelmatig betwijfeld wegens misbruik van fondsen, twijfelachtige medische behandelingen en puur religieus evangelisatiewerk in haar organisaties.
In 1994 schreven Christopher Hitchens, een Brit en de Pakistaaanse journalist Tariq Ali een documentaire, genaamd “Hell’s Angel”. Deze was grotendeels gebaseerd op gegevens van Aroup Chatterjee, een in England geboren Indische schrijver, die enige tijd in één van Moeder Theresa’s opvanghuizen had gewerkt. Hij lijstte een hele resem kritiek op tegen haar.
Haar steun aan dubieuze leiders
Toen Indira Gandhi in 1975 de burgerlijke vrijheden opschortte, verklaarde Moeder Theresa: de mensen zijn nu gelukkiger. Er zijn meer jobs en de stakingen zijn gestopt (Chatterjee Aroup, Mother Theresa: The final Verdict, Meteor Books 2002).
In 1981 vloog ze naar het Haiti van Jean-Claude Duvallier, die erin slaagde miljoenen dollar te stelen van een bevolking die reeds één van de allerarmsten in de wereld was. Ze ging erheen om de Légion d’ Honneur te ontvangen !
Hitchins in zijn Missionary Position: Mother Theresa in Theory and Practice verklaart verder dat ze met haar bezoek aan Albanië in 1989 het toenmalige communistische regime aldaar een legitimatie gaf; vooral omdat ze er met alle hooggeplaatste machtshebbers aan tafel zat en bloemen neerlegde op het graf van Enver Hoxha, de stichter en gewezen dictator van het land.
Ze nam geld aan van krantenmagnaat Robert Maxwell, die later zijn eigen werknemers voor miljoenen heeft bestolen. Haar contacten met Charles Keating gingen zover dat deze haar zijn privé-jet leende voor uitstappen naar de USA. Dezelfde Keating was beschuldigd voor fraude en later betrokken in hoog niveau “faillissementen”.
Ze ondersteunde de kandidatuur Nobelprijs van Licio Gelli, het hoofd van de vrijmetselaarsloge Propaganda Due, die zoals later bleek, betrokken was in meerdere moorden en corruptie zaken in Italië en die nauwe contacten had met de Movimiento Sociale ( neo-fascistisch) en de Militaire Junta in Argentinië. Gelli werd later aan een brug in Rome opgehangen teruggevonden (Archivio Corriere della Sera, zie www.corriere.it).
Haar liefdadigheid
Moeder Theresa is wereldwijd bekend om haar liefdadigheid en dat is in de eerste plaats te danken aan een wel geplande campagne.
In 1998 was, volgens Chatterjee, de Missionaries of Charity zeker niet als één van de grootste liefdadigheidsorganisaties gerangschikt. De Assembly of God ( een Amerikaanse hulporganisatie) bijvoorbeeld deelde dagelijks onder de armen veel méér maaltijden uit, namelijk 18 000 tegen de paar honderden door de grootste tehuizen van Moeder Theresa (Wüllenweber Wilhelm, Mutter Theresa wo sind Ihre Millionen? in Stern Magazine 10/09/1998).
Chatterjee ging zo ver te beweren dat het opgehaalde geld maar voor een klein deel naar liefdadigheid ging, maar naar missiewerk. Als ander voorbeeld haalde hij aan dat er in de 9 tehuizen op Papoea-Nieuw-Guinea geen mensen verblijven, maar dat de huizen alleen gebruikt worden voor bekeringswerk.
In India verweten meerdere Hindoe organisaties haar ervan “heimelijk” de armen te bekeren naar het katholicisme (BBC On this Day met als thema 1997: Mother Theresa dies).
Hitchins beschreef haar organisatie als een cultus die lijden voorstond en geenszins de behoeftigen hielp. Hiervoor citeerde hij een persconferentie waarin haar was gevraagd: “ Leert gij de armen hun lot te ondergaan en aanvaarden ?” waarop ze antwoordde: “ Ik denk dat het zeer mooi is voor de armen om hun lot te aanvaarden, en het te delen met de passie van Christus. Ik denk dat de wereld zeer geholpen is door het lijden van de arme mensen”. ( Hitchins in zijn boek The Missionary Position: Mother Theresa in Theory and Practice).
De zorgverlening
In 1991 bezocht Robin Fox, de uitgever van het gereputeerde Britse medische tijdschrift The Lancet het Home for Dying Destitutes ( Huis van de stervende armen) in Calcutta en beschreef er de zorg die de stervende patiënten ontvingen als “ wanordelijk en op het goed geluk”. Zusters en helpers werd gevraagd beslissingen te nemen die normaal tot het domein van artsen behoren, maar die zijn er niet genoeg. De toestand, beschreef hij verder, was er afschuwelijk en de geneesbaren en ongeneeslijken werden er kriskras door mekaar behandeld. Geneesbaren riskeerden er door infecties of slechte behandeling te sterven. Tuberculeuzen werden er niet afgezonderd. Materiaal werd er gedesinfecteerd met warm water !!! (Robin Fox, The Lancet 344).
Twee jaar geleden publiceerden professoren van twee prominente Canadese universiteiten een rapport met alle nota’s en geschriften die over de Missionaries of Charity waren verzameld. In het kort: geen pijnstillers, absoluut gebrek aan hygiëne en gebrek aan voedsel. Dit alles, stelden ze, staat in schril contrast tot de honderden miljoenen dollar die werden verzameld door haar organisatie. Deze condities waren in feite gewild en gedragen door de leer die het lijden verheerlijken in plaats van te verlichten ( Mother Theresa: anything but a Saint in Nouvelles 1/3/2013 Université de Montréal).
Een vrijwilligster beschreef het als erger als Bergen-Belsen. Vandaar de term Hell’s Angel die begon te circuleren.
Kolonialisme, racisme, vrouwenhaat en fundamentalisme
Dit is een serie zeer zware beschuldigingen op één rij. Maar ieder van deze is behoorlijk gedocumenteerd.
Historicus Vijay Prashad zegt in in de uitgavereeks White Women in Racialized Spaces over Moeder Theresa het volgende: Moeder Theresa is het prototype van de blanke vrouw in de kolonies (…) De Euro-Amerikaanse media geloven nog steeds dat blanken in staat zijn sociale verandering tot stand te brengen. Wanneer niet-blanken in die richting inspanningen doen, zoeken ze blanke voorbeelden die de niet-blanken zouden kunnen leiden. Ze zoeken administrators en technici en technocraten die vertellen hoe de zaken dienen te worden gedaan. Wanneer men probeert de armen te helpen zijn de “donkeren” opnieuw onzichtbaar, want de media schijnen alleen maar de versleten platitudes van Moeder Theresa te kennen. (…) Moeder Theresa’s werk was alleen maar deel van een grote aanpak om het bourgeois schuldgevoelen te verlichten, eerder dan een oprechte uitdaging aan de machten die deze armoe veroorzaken en verderzetten.
Tijdens haar speech bij de ontvangst van haar Nobelprijs had men verwacht dat ze een oproep zou doen om de verschrikkelijke toestanden aan te klagen, die deze armoe veroorzaakte en voortzette.
Ze viel op een venijnige manier uit naar vrouwen in de hele wereld. Eerst naar de werkende moeders die hun geld verdienden voor druggebruik en dan naar de vrouwen die abortus pleegden. “ Ik denk dat vandaag de vrede bedreigd is door abortus, wat een echte oorlog is en het directe doden van een kind door de eigen moeder. Vandaag is dit het ergste kwaad en de grootste bedreiging voor de vrede”. Over de omstandigheden en druk van de maatschappijen waarin sommige vrouwen moeten leven, werd echter met geen woord gepraat. Onbegrijpelijk.
Enkele bijkomende bedenkingen
- Toen ze op het einde van haar leven ernstig ziek werd, verzocht ze om palliatieve zorg in één van meest gesofistikeerde en duurste hospitalen in Californië.
- Men berekende dat haar organisatie ongeveer 75 miljoen dollar per jaar verzamelde. Dit betekent ongeveer 125 000 dollar per tehuis dat ze beheerde in India. Toen men de cijfers weigerde door te geven, onderzocht een groep onafhankelijke experten het financiële plaatje en kwam tot de vaststelling dat ongeveer 7% van het totale budget naar haar programma’s in India gingen, of iets minder dan 9 000 dollar. De rest is vermoedelijk op een rekening van de bank van het Vaticaan terecht gekomen. Missionaries of Charity ging dan ook door als de rijkste katholieke orde in de wereld. En dit verklaart waarschijnlijk ook ons volgende punt.
- De Kerk van Rome heeft als regel dat een persoon slechts benoemd kan worden voor zaligverklaring te starten vanaf vijf jaar na zijn of haar dood. Paus Johannes Paulus II echter stelde Moeder Theresa reeds voor amper één jaar na haar dood. Het was een gewoonterecht dat tijdens de procedure die in gang werd gezet een advocatus diaboli werd aangeduid om onredelijke verzoeken te testen. Maar deze paus had dit officio afgeschaft, wat er toe leidde dat er tijdens zijn mandaat meer personen werden heilig verklaard dan in de gehele periode sedert de 16de eeuw.
- Ook de mirakels nodig om haar daarna heilig te verklaren zijn van een vrij dubieuze aard. Bij de eerste getuigde een Bengaalse vrouw Monica Besra dat ze van een kanker genas toen een lichtstraal van een foto van Moeder Theresa op haar scheen. De dokter van die vrouw Dr. Ranjan Mustafi verklaarde echter dat ze een tumor had gehad, maar niet kwaadaardig en dat ze ervan was genezen door een behandeling.
- Ondertussen bevestigde de krant Echo di Bergamo dat de secretaris van de paus een schrijven had gestuurd aan de senior kardinalen om te vragen of ze een eventuele onmiddellijke heiligverklaring konden aanvaarden. Dit ging echter niet door omdat de kritiek te groot was.
- Het tweede mirakel ging over een Braziliaan met een ernstige virusinfectie in de hersenen. Hij zou bovennatuurlijk zijn genezen in 2008 nadat zijn vrouw tot Moeder Theresa had gebeden.
Conclusie
Moeder Theresa was niet een vriend van de armen, maar van de armoede. Lijden, zei ze, was een godsgeschenk. Ze was een product van het fundamentalistische katholicisme en dus in de gratie van Johannes Paulus II. Trieste vaststelling is dat de paus van de vernieuwing Franciscus I haar heiligverklaring afkondigde. Of is de vernieuwing eigenlijk maar een rookgordijn ?