In deze moeilijke tijden en de groeiende onzekerheid wordt opnieuw door velen uitgekeken naar “zekerheden” voor de toekomst. En zoals steeds in dergelijke omstandigheden zien we opnieuw ( we kunnen voor dezelfde fenomenen teruggaan tot de Egyptenaren en Babyloniërs) het teruggrijpen naar “zekere” beleggingen. De high-tech beurs boomt als nooit tevoren, hoger nog als in de dotcom periode; de klassieke goudkoorts is teruggekeerd aangevuld door de bitcoin-hype. En in de rand hiervan is een controversiële discussie rond de diamant ontstaan. Die zat er eigenlijk reeds lang aan te komen.

1) Een beetje geschiedenis.

Sedert de Oudheid zijn er straffe beweringen over en rond de diamant. Het begint met het woord zelf. Diamant is als woord afkomstig van het Griekse adamas, wat onoverwinnelijk betekent. Het was toentertijd de meest bekende harde materie en werd synoniem met het fundamentele element van het leven in zijn meest geconcentreerde vorm.

De mythen en verhalen rond diamant lopen door alle culturen en periodes heen, van het Oosten naar het Westen en evenzeer van Noord naar Zuid. De eerste referentie van de steen vinden we terug in een Sanskriet manuscript, de Arthsastra, geschreven tijdens de periode van de Mauriaanse Dynastie, die liep van 322 tot 185 VMTR.

De oude Romeinen en Grieken geloofden dat het tranen van goden en splinters van vallende sterren waren. De Hindoes geloofden dat ze ontstonden als bliksems insloegen op rotsen. Joodse hogepriesters gebruikten ze soms om rechtsspraak te plegen ( “ voor de ogen van een schuldige werden ze donker en kleurloos”). De Romeinen droegen ze om sterk, onoverwinnelijk en moedig te zijn tijdens veldslagen ( noteer dat het uiteraard alleen om de generaals ging).

Koningen in latere tijden lieten ze inbrengen in hun harnas. Lodewijk IX ( 1214-1270) liet zelfs een wet invoeren waarbij diamant gereserveerd werd voor de koning alleen. In de 14de eeuw verschenen diamanten méér en méér in Europa naast de toen zeer aanwezige parels. De Russische tsaren, en Catharina in het bijzonder, waren toen koploper onder de vorstenhuizen bij het aankopen van diamanten. Naast de amulet functie werden er ook farmaceutische eigenschappen toegedicht, maar dit bleek zeer dodelijk te zijn. Catharina de Medici gebruikte het in poedervorm om een paar tegenstanders te laten uitschakelen.

2) Mythes

Er bestaan nogal wat aangenomen waarheden over diamanten. Maar die zijn er slechts zeer recent. De grote doorbraak van de diamantmythes kwam er pas in de vijftiger jaren van de 20ste eeuw na de De Beers-Ayer campagne. Herinner u de slogan Diamonds are forever en de film Diamonds are a girl’s best friend.

          a) Diamanten zijn schaars.

Onder de edelstenen is diamant zeker de meest populaire steen. Dit is niet altijd het geval geweest. Tot het openen van de diamantmijnen in Zuid-Afrika werden diamanten eerder zelden gevonden in India en in Zuid-Amerika. Ze waren door hun zeldzaamheid “de stenen van koningen en keizers”. Vandaag echter liggen er alleen al in Zuid-Afrika méér stenen in reserve dan de mensheid ooit nodig zal hebben. Het is waar dat slechts ongeveer 15 % van alle ontgonnen stenen in de juwelenindustrie terecht komen op basis van hun kwaliteit. Let wel dat de kwaliteitsnormen ( de fameuze 4 C) ook redelijk recent zijn en eigenlijk een instrument om de waarde van een deel van het overtal diamanten flink op te trekken. Feit is dat er véél meer diamanten beschikbaar zijn dan alle andere waardevolle edelstenen als saffier, robijn en smaragd samen. De totale wereldreserves worden door Statista geschat op 1,2 miljard karaat.

           b) Diamanten zijn duur.

De waarde van diamanten is, zoals reeds gesuggereerd, eerder kunstmatig hoog omdat De Beers en marketing partner N.W.Ayer er in geslaagd zijn een sentimentele waarde aan het product te geven dat geenszins overeenstemt met een “vraag en aanbod” marktwaarde. De Beers heeft zeer lang een absolute controle gehad over de productie, en nog méér over de distributie. Daardoor bepaalden ze de prijzen als een echt kartel.
Een paar feitelijke toestanden tonen echter aan dat deze prijstoestand wel eens in mekaar zou kunnen klappen.

• Een diamant koopt de handelaar nooit terug aan méér dan de helft van de aankoopprijs. Wij nodigen u uit het eens te proberen. Privé naar privé verkoop is een andere zaak omdat nog heel veel mensen geloven dat diamant een belegging is.
• De Beers beheert vandaag nog ongeveer 35 à 40 % van de markt van de ruwe diamant. Tot de jaren 1980 was dit nog 90 %. Tot nog toe hebben de meeste andere spelers zich op het niveau gesteld van de De Beers prijzen, maar de eerste beste verstoring van vraag en aanbod ( dit laatste vooral door het openen van nieuwe mijnen) kan en zal aanleiding geven tot het verstoren van deze prijsafspraken.
• Bovendien komen er méér en méér “kunstmatige” diamanten op de markt. Marketingcampagnes proberen ons te overtuigen dat de “kunstdiamant” niet hetzelfde is als de “ natuurdiamant” en vooral, zeker niet zo waardevol.

De realiteit echter bewijst juist het tegenovergestelde. Structuur en samenstelling, evenals de hardheidsgraad zijn evenwaardig, terwijl de kwaliteit ( zuiverheid en helderheid) doorgaans hoger ligt en de prijs lager. Labo diamanten hebben bijna nooit “insluitsels” (= onzuiverheden in de natuur opgenomen bij de vorming van het kristal) want de productie omgeving is per definitie zuiver. De Beers heeft trouwens recent de “kunstdiamant” in zijn gamma opgenomen.

• Er bestaan parallelle markten sedert diamant op meerdere andere plaatsen in de wereld is gevonden en sommige van die landen hun productie onder eigen beheer willen houden maar op het niveau van De Beers prijzen. Feit is echter dat ze door het extra aanbod momenteel langzaam maar zeker de globale marktprijs naar de reële waarde drukken. Ten tijde van de Sovjet-Unie slaagde De Beers er nog in de Siberische stenen via het kartel te laten verkopen, maar vandaag zijn een aantal Afrikaanse landen niet meer bereid de De Beers voorwaarden te aanvaarden. Australië anderzijds beëindigde in 1996 alle vorige overeenkomsten met De Beers.

In 2004 pleitte De Beers schuldig aan illegale prijsafspraken voor een rechtbank in de USA. Het liet hen toe verder in de USA te verkopen.

• Ten slotte is er ook nog het kanaal van de zogenaamde “bloedstenen” uit Afrikaanse conflictgebieden. Ten eerste is dit een heel klein volume en ten tweede wordt een deel ervan eigenlijk “gerecupereerd” in het officiële circuit voornamelijk via het specifieke statuut van het Indische stadje Surat. De Indiase families Mekta en Shah hebben onder andere 75 % van de Antwerpse diamanthandel in handen genomen ten koste van de traditionele joodse gemeenschap.
• Wat prijzen betreft zijn zowel de robijn, als de smaragd en de saffier bij stenen van rond de 1 karaat duurder dan diamant. We praten over topkwaliteiten. Bij stenen van meer dan 5 karaat blijft de zuivere rode robijn ( afkomstig uit Myanmar) beduidend duurder dan diamant. Alleen rode diamant ( uiterst zeldzaam) heeft een heel hoge prijs.

          c) Diamonds are forever

Eigenlijk is deze slogan het sluitstuk van een marketing campagne die over vele decennia is gevoerd. Een diamant is onverwoestbaar ( slechts gedeeltelijk waar), zoals ook uw liefde is en ook uw koppel. Dit laatste is uiteraard een nogal sterke parallel gemaakt door de reclamewereld. De koppeling van liefde aan huwelijk en verloving aan diamanten en alle drie zogezegd aan zeldzaamheid is een vrij dubieuze bewering. Hoe dan ook, het betekent wel dat er een prijs moet worden voor betaald en die is kunstmatig hoog.

          d) Diamanten zijn de meest schitterende stenen.

De schittering van diamanten wordt bepaald door de facettering ( zeg maar de manier waarop de steen is geslepen in een aantal facetten) en de refractieve index RI ( of de index der lichtbreking in de steen of nog eenvoudiger uitgedrukt hoeveel licht wordt er naar de kijker terug gestraald).

Diamanten hebben een zeer hoge 2.41 RI. Maar bijvoorbeeld rutiles ( kristallen hoofdzakelijk bestaand uit titaniumdioxide) hebben een RI van 2.90 ! Verder hebben minstens 8 mineralen een RI hoger dan diamant.

Diamanten hebben ook de reputatie van een hoge dispersie ( het vermogen om wit licht te splitsen in de kleuren van de regenboog). De splitsingswaarde bedraagt 0.044.

Maar rutile opnieuw heeft een splitsingswaarde van 0.280. Synthetische rutile, ook wel Titania genoemd, werd een tijdlang als een imitatie diamant verkocht, maar had als nadeel dat de schittering tè fel was om door te gaan voor een diamant !

          e) Het hardste mineraal.

Diamant heeft de waarde 10 op de schaal van Mohs, de hoogste waarde op deze schaal. Als er één eigenschap is die diamant als mineraal interessant maakt, dan is het precies deze hardheid. Alle “minderwaardige” stenen volgens de 4 C normen worden dan ook gebruikt in de industrie als abrasief ( krassen, schuren en snijden van andere materialen).

Hoewel zonder breed industrieel impact zijn er nog minstens 6 elementen ( drie natuurlijke en drie kunstmatige) harder dan diamant.

3) Conclusie

De waarde van de diamant is overduidelijk kunstmatig hoog gehouden door de kartelvorming van De Beers in de beginfase van de Zuid-Afrikaanse ontginningen.

Later werden in een consortium met enkele banken reserves diamanten op stock genomen om de prijs onder controle te houden. Nog later werden prijsakkoorden gemaakt met nieuwe spelers ( Sovjet-Unie, Botswana, Australië, Congo) om de prijs op hoog niveau te houden. Maar in de jaren 1990 kwamen er nog een paar nieuwe ontginningen in nieuwe landen ( Canada en Angola) bij.

De hoge productie ( ongeveer 122 miljoen karaat in 2018 volgens World Mineral Statistics), de anti-trust uitspraken met name in de USA, het streven naar onafhankelijk handelen door een paar producerende landen en daardoor dus controleverlies door De Beers, en in mindere mate de lagere prijzen en hoge kwaliteit van de labo diamanten, zijn de elementen die de prijs van de diamant wellicht in relatief korte tijd ( tien jaar ?) flink zullen doen dalen tot zijn werkelijke marktwaarde.

Het imago van de diamant is wel, tot op heden, door de marketing gemaakt en de intrinsieke waarde is dan ook decennialang kunstmatig opgebouwd.

Maar zoals diamant zijn meerdere andere producten kunstmatig geprijsd en de eigenlijke waarde irrationeel.