Zolang de schulden worden gedekt door genoeg inkomen, kunnen ze constructief bijdragen aan de economische ontwikkeling. Maar vandaag zijn deze excessieve schulden een echte virus in het vrije markt systeem. De genomen maatregelen hebben eigenlijk alleen maar een daling van de productiviteit voor gevolg gehad, daarmee de groei in gevaar brengend. Lacy Hunt heeft heel duidelijk de correlatie van hogere schulden, lagere groei en lagere productiviteit aangetoond met massa’s gegevens.

En nu ? Onder het oude motto snoeien om te groeien, hopen dat het oude scenario als vanzelf weer wordt gevolgd en dat de economische groei zal herstarten. Maar zowel de USA als Europa en ook België komen uit een optimale conjunctuur, lage rente en een aanvaardbaar werkloosheidscijfer. Op de vraag hoe we het deze keer gaan oplossen, zijn de antwoorden van de economisten ten dienste van de staat, de politiek, de banken en de corporations ( de broodeconomisten dus) zeer klassiek.

Maar een andere veel belangrijker vraag volgens ons is: hoeveel schulden is teveel schulden ?

Overal in de USA, als in Europa als in Japan slaan momenteel de rode lichtjes aan en tonen de parameters de komst van een recessie. Alom wordt de “geïnverteerde curve” ( inverted yield curve) geciteerd, de indicator voor een recessie of op zijn minst de indicator van de voorwaarden voor een recessie. Hoe zwaar die zal zijn, is uiteraard moeilijk te voorspellen. Maar de Amerikanen lijken allerminst gerust.

J.P. Morgan en Goldman Sachs hebben reeds eerder gewaarschuwd. Volgens hen zou een dreigende algemene handelsoorlog en de bubbel van de uitzonderlijke hoge aandelenkoersen bovenop een recessie ernstige geopolitieke gevolgen kunnen hebben.

Europa heeft een paar extra potentiële problemen: brexit, de financiële toestand van Italië, de handel met China dat onlangs neerwaarts bijgestelde verwachtingen heeft.

China heeft een paar bubbels weg te werken. Haar recente groei heeft China namelijk hoofdzakelijk te danken aan schulden. Japan zit, zoals eerder reeds gesteld, in een economisch en financieel moeras. En er dreigt nog steeds een globale handelsoorlog. Ook in Afrika kunnen ernstige problemen ontstaan bij de afbetaling van sterk gestegen schulden gecombineerd met dalende grondstof prijzen.

En blijkbaar heeft niemand een oplossing. Alle geopperde formules zijn oude probeersels.

Doet me denken aan de uitspraak van de Engelse statisticus George Box: alle modellen zijn verkeerd, maar sommige zijn bruikbaar.

En dus klinkt opnieuw de roep om verder te snoeien steeds luider. En waarschijnlijk krijgen we een tweede en een derde ronde QE. Dit is het scenario van de academici die op een paar uitzonderingen na, worden ingehuurd door de politiek of sommige lobby’s.

In België toonde het Instituut voor Nationale Rekeningen, het INR, afhankelijk van het Ministerie Economische Zaken, ons een paar verontrustende gegevens. Het spaarniveau daalt, in de eerste plaats omdat het steeds moeilijker wordt om geld opzij te leggen. Onze consumptieprijzen stijgen overmatig tegenover de rest van Europa; investeringen in immobiliën ( een andere vorm van lange termijn sparen) dalen; onze energieprijzen swingen de pan uit; de lasten stijgen en de lonen zijn nauwelijks gestegen bij een inflatie die de nagestreefde 2% duidelijk overschrijdt.

Gevolg: consumptie stagneert of daalt. Tweede gevolg: arbeidsbezetting zal zeker worden aangetast en de op komst zijnde robotica en AI revolutie zal waarschijnlijk nog meer worden versneld. De spiraal wordt steeds wilder en “de boer hij ploegde voort”.

Hopelijk komt de recessie langzaam en in fases om de onvermijdelijk pijnlijke gevolgen “aanvaardbaar” te houden. Hoewel wij persoonlijk geloven dat er twee pijnniveaus zullen zijn omdat wij eigenlijk twee economieën hebben, namelijk een top 30% en een bodem 70%. En een zelfs maar partiële herverdeling tussen deze twee economieën lijkt ons compleet utopisch.

In het kort: sommigen beweren dat de recessie niet dramatisch zal zijn. Indien niet dreigen toch een paar minder aangename gevolgen. Politieke avonturen met weinig vooruitzicht. Versplintering van het traditionele Westen: de USA tegenover Europa volgens de oude wet van het overleven; de Euro-zone dat geen partij is tegen de rest van de wereld; de UK na het verliezen van haar imperium doodgedrukt in de armen van de USA; Australië dat nu reeds zijn politiek op de rest van Azië afstemt en wat met Japan en Korea ?

België, sterk afhankelijk van export, met een groot percentage aan buitenlands kapitaal, met de huidige uitverkoop van haar enige grondstof ( namelijk kennis), een verouderende bevolking ( met hogere kosten) en een stijgend gebrek aan kwalificatie voor de vierde industriële revolutie.

Wij hopen dat dit inderdaad alleen maar een vorm van goedkope waarzeggerij zal blijken te zijn.